Cây Huệ Tây có hoa lớn, màu trắng, giống những chiếc kèn Trumpet hân hoan thổi mừng báo hiệu mùa xuân đến. Chúng là một loài hoa trang trí tuyệt đẹp, một biểu tượng quyền thế cổ xưa, và cũng là một món ăn và vị thuốc truyền thống.
Cây Huệ là một biểu tượng quan trọng với các Kitô Hữu bởi vì chúng nở vào mùa xuân, điều ấy tượng trưng cho sự phục sinh của Jesus. Nhưng trong các nền văn hóa cổ hơn, hoa huệ liên hệ đến những vị Nữ Thần, như Hera, Juno, Venus. Trong thời Lưỡng Hà cổ, cây hoa huệ được liên tưởng đến thần Ishtar, nữ thần hiện thân cho cả tạo hóa lẫn hủy diệt (sinh sản và chiến tranh).
“Y học dân gian phương Tây cho rằng củ huệ trắng là cách khắc phục cho nhiều loại bệnh: phù nề, khối u, bỏng, viêm gân
Nhiều loài cây huệ được tìm thấy khắp nơi trên thế giới – hành, tỏi, lô hội tất cả đều là họ hàng của cây huệ (được gọi chung là chi Hành). Hoa tượng Thánh Mẫu – một họ hàng gần của Huệ Tây – đã được trồng ở vùng Trung Đông hơn 5000 năm.
Loài hoa mà chúng ta gọi là Huệ Tây (Lilium longiflorum) thật ra là hoa bản địa của vùng đảo Ryukyu ở nam Nhật Bản. Huệ Tây đã được trồng ở Bermuda từ những năm 1800s, vậy nên đôi khi họ gọi chúng là hoa huệ Bermuda.
Hình vẽ hoa Huệ của Tạp chí Thực vật Curtis, 1900. (Public domain)
Ngành thảo dược Tây phương
Y học dân gian phương Tây xem những củ huệ trắng là cách khắc phục nhiều loại bệnh như: phù nề, khối u, bỏng, và viêm gân. Nhưng công dụng phổ biến nhất của chúng là phương thuốc chuyên trị những căn bệnh phụ nữ. Nó được dùng để khôi phục khả năng sinh nở và loại bỏ các u nang trong tử cung, ngực và da.
Vào thế kỷ thứ 17, nhà thảo được học và chiêm tinh gia Nicholas Culpepper xác nhận rằng cây hoa huệ chính là cách khắc phục “sưng ở vùng kín”. Nhà thảo dược đương đại Matthew Wood khẳng định điều này. Trong cuốn “The Earthwise Herbal,” (2008) Wood nêu ra những trường hợp u nang buồng trứng được chữa lành với cây Huệ Tây, cũng như trường hợp chữa vô sinh và làm giảm đau khi sinh và trong chu kỳ kinh.
Thay vì sử dụng củ, Wood lại thích dùng tinh dầu hoa huệ tây đối với bệnh nhân. Ông chỉ định dùng nó cho những vấn đề tinh thần lẫn thể chất.
Wood viết “Hoa này mang vẻ thuần khiết nhưng lại mang dục tính mạnh”, “Vì vậy, tôi bắt đầu dùng tinh chất hoa cho những trường hợp giảm ham muốn tình dục, và nó chứng tỏ là một liệu pháp tuyệt vời trong lĩnh vực này và được chứng nhận bởi nhiều người trong ngành tinh chất hoa”.
Bản in thạch Huệ Tây xuất bản 1845-1888. Louis Van Houtte & Charles Lemaire. (Public domain từ www.albion-prints.com)
Phương thuốc truyền thống Trung Hoa
Nhiều loài họ hàng của cây huệ trắng sinh trưởng khắp Trung Quốc. Chúng được trồng để lấy hoa cũng như củ.
Trong y học Trung Hoa, củ huệ mang tính âm nên nó hàn và mát.
Tên tiếng Trung của cây huệ là “Bách Hợp”, có nghĩa là “Trăm cuộc hợp mặt” – ý nói đến củ huệ được tạo thành từ rất nhiều lớp. Người ta cho rằng củ huệ tượng trưng cho cuộc sống vợ chồng lâu bền, hạnh phúc. Chúng cũng là phương thuốc thảo dược trị mất ngủ, kích ứng và viêm phế quản.
Trong y học Trung Hoa, củ cây huệ mang tính âm, nên chúng hàn và mát. Đặc tính âm này được sủ dụng để giải quyết sự mất cân bằng ở tâm và phế. Nền văn hóa truyền thống Trung Hoa xem trái tim là nơi trú ngụ của nguyên thần, vậy nên cây huệ không chỉ dùng để giảm chứng loạn nhịp tim, mà còn làm dịu tâm trí bồn chồn.
Cây Huệ là thảo dược Trung Hoa thường dùng để trị ho mãn tính. Người ta sắc củ huệ khi phổi bị khô, kích ứng và bắt đầu thổ huyết. Củ huệ cũng có thể dùng để tiêu đờm trong phổi.
Ẩm thực truyền thống Trung Hoa xem củ huệ là thức ăn, cũng giống như họ hàng của chúng là hành và tỏi. Nó giòn, có vị ngọt, và rất tuyệt khi kết hợp trong những món xào.
Hoa tượng Thánh Mẫu từ từ điển Gottorfer, 1649-1659. (Public domain)
Liều lượng và an toàn
Cây huệ là thảo dược an toàn. Bởi vì lành tính, nên chúng được Hội Sản Phẩm Thảo Dược Mỹ bầu chọn thuộc thảo dược hạng nhất.
Lịch sử lâu đời Trung Hoa đã cho thấy rằng cây huệ đủ an toàn để dùng với liều lượng thức ăn, nhưng vẫn có những trường hợp chống chỉ định. Ví dụ, củ cây huệ không được khuyến cáo dùng cho những bệnh nhân bị tiêu chảy nặng, nó có thể khiến tình trạng tồi tệ hơn.
Wood sử dụng tinh dầu hoa huệ với liều khá ít: ba giọt, một đến ba lần mỗi ngày.
Trong khi cây huệ an toàn với con người, chúng lại là kịch độc đối với loài mèo. Mèo có thể chết khi ăn bất kì một bộ phận nào trên cây huệ.
Nguồn: vietdaikynguyen.com
