Đức Phanxicô xúc động khi chào mừng các giám mục Trung Hoa có mặt ở Quảng trường Thánh Phêrô

Đức Phanxicô xúc động khi chào mừng các giám mục Trung Hoa có mặt ở Quảng trường Thánh Phêrô

Thánh lễ khai mạc Thượng hội đồng ngày 3 tháng 10 tại Quảng trường Thánh Phêrô @ Vatican News

Mở đầu bài giảng thánh lễ khai mạc thượng hội đồng giới trẻ ngày 3 tháng 10 tại quảng trường Thánh Phêrô, giọng ngứt quãng vì xúc động, Đức Phanxicô chào mừng hai giám mục Trung Hoa có mặt cùng với các giám mục khác trên toàn thế giới và đại diện các tín ngưỡng kitô.

Đức Phanxicô xúc động

Đức Phanxicô đã phải ngừng vì xúc động khi ngài nói bằng tiếng Ý: “Hôm nay, lần đầu tiên hai anh em giám mục ở Trung Hoa lục địa có mặt với chúng ta ở đây. Chúng tôi xin bày tỏ lòng nhiệt thành chào đón: sự hiệp thông của Giám mục đoàn toàn thế giới với Người kế vị Thánh Phêrô càng rõ nét hơn nhờ sự hiện diện của hai giám mục”. Giáo dân đã nồng nhiệt vỗ tay chào mừng.

Lời cầu nguyện giáo dân đầu tiên được đọc bằng tiếng Trung Hoa. Tất cả cầu nguyện cho các nhà lãnh đạo thế giới: “Lạy Cha, xin Cha ban Thần Khí của công chính và sự thật trên các nhà cầm quyền: để họ hướng dẫn các dân tộc hướng về hòa bình đích thực và để họ bảo vệ sự sống cho tất cả mọi người”.

Hai giám mục Trung Hoa là giám mục Giuse Quách Kim Tài , 60 tuổi, giáo phận Thừa Đức, Hà Bắc đã từng học ở Lyon, nước Pháp do đó nói tiếng Pháp và Giám mục Gioan Baotixita Dương Hiểu Đình, 54 tuổi giáo phận Diên An, Thiểm Tây, ngài đã học ở Rôma và nói tiếng Ý. Năm 1999 ngài có bằng tiến sĩ của Đại học giáo Hoàng Urbanô.

Đây là lần đầu tiên kể từ ngày thành lập thượng hội đồng năm 1965 đã có sự hiện diện của các giám mục Trung Hoa. Chúng ta hiểu con đường đối thoại đã dài như thế nào, khi trong lần thượng hội đồng năm 1998 về Âu châu, các ghế của hai giám mục Trung Hoa được Đức Gioan-Phaolô II mời đã bị bỏ trống. Đó là các giám mục của Giáo hội được gọi là Giáo hội “chui”: Giám mục Mátthia Đoàn Ấm Minh và Giám mục Giuse Xu Zhixuan, cựu giám mục giáo phận Wanxian. Các ghế trống vừa nói lên sự thiếu tự do tôn giáo và nhất là nói lên sự hiện diện thiêng liêng của họ và cánh cửa luôn mở.

Đức Bênêđictô XVI đã đi một bước lớn khi mời bốn giám mục Trung Hoa về dự thượng hội đồng Thánh Thể năm 2005: hai giám mục của Giáo hội “chui” và hai giám mục của Giáo hội yêu nước. Một dấu hiệu phân chia hai cộng đoàn. Tuy nhiên lời mời này không được trả lời. Không cộng đoàn nào được phép đi. Tuy vậy các lời mời được lặp đi lặp lại này chắc chắn đã chuẩn bị cho con đường: 20 năm sau lời mời của Đức Gioan-Phaolô II, 13 năm sai lời mời của Đức Bênêđictô XVI, bây giờ lời mời của Đức Phanxicô đã được chấp nhận.

Vừa thỏa hiệp với giáo hoàng vừa được chính quyền công nhận

Hai giám mục đến Rôma tham dự thượng hội đồng và tham dự thánh lễ khai mạc do Đức Phanxicô cử hành: đây là lần đầu tiên. Đây cũng là thách thức mục vụ cho các bạn trẻ Trung quốc.

Hai giám mục Trung quốc thuộc về hàng giáo sĩ đã có đăng ký với chính quyền trong Hội Công giáo Yêu nước mà bản thỏa hiệp tạm thời vừa được ký vào ngày 22 tháng 9, 2018 để cổ động cho sự hợp nhất với các cộng đoàn công giáo Trung quốc, nhất là hội nhập bảy giám mục hiệp thông với Giáo hoàng thừa kế ngôi Thánh Phêrô (một giám mục đã qua đời) và để cho giáo hoàng quyền bổ nhiệm các giám mục.

Giám mục Giuse Quách Kim Tài được phong giám mục ngày 20 tháng 11, 2010 mà không có sự đồng ý của giáo hoàng. Ngài là một trong các giám mục được hội nhập và bây giờ ngài là giám mục vừa thông hiệp với giáo hoàng và vừa được chính quyền Trung quốc công nhận.
Giám mục Gioan Baotixita Dương Hiểu Đình được phong giám mục ngày 15 tháng 7, 2010 với sự đồng ý của giáo hoàng: ngài là giám mục phụ tá. Theo hãng tin AsiaNews, ngài là linh mục đầu tiên được chịu chức sau khi các chủng viện được mở cửa vào năm 1980 khi chủ tịch Đặng Tiểu Bình lên nắm chính quyền. Ngài là giám mục vừa thông hiệp với giáo hoàng và vừa được chính quyền Trung quốc công nhận.

Sự tham dự vào thượng hội đồng của hai giám mục đã được hồng y Lorenzo Baldisseri, tổng thư ký thượng hội đồng thông báo trong cuộc họp báp ngày 1 tháng 10-2018: “Hai giám mục được Đức Phanxicô mời, đó là kết quả của bản Thỏa hiệp ngày 22 tháng 9 và lời mời này đã được chấp nhận, vì thế các giám mục sẽ đến Rôma.”
Không đơn giản hóa

Hồng y Baldisseri lưu ý “tình hình rất phức tạp” – cơ bản là không đơn giản một lời mời -, và hai giám mục đã lên đường đi Rôma nhưng chưa cho biết họ sẽ ở đâu. Chiều hôm qua, thứ ba 2 tháng 10 lúc 17pm, Vatican xác nhận họ đã đến Rôma.

Ở Trung quốc, trong số các giám mục tại chức (theo nguồn tin của Giáo hội Á châu năm 2016 có 110 giám mục và 99 đang tại chức) đa số ở độ tuổi ngoài sáu mươi, họ vừa được cả chính quyền Trung quốc và Tòa Thánh công nhận: các hàng rào biên giới đã không còn. Thêm nữa trong số các giám mục “chính thức” bây giờ có các giám mục “chui.”

Trung quốc có khoảng 10 triệu giáo dân công giáo, thỏa hiệp ký ngày 22 tháng 9 nhằm đưa hai cộng đoàn xích lại gần nhau, cộng đoàn chui và cộng đoàn được nhà nước công nhận.

Ngày 25 tháng 9, trong chuyến bay từ Estoni về Rôma, ngày hôm sau ngày bức thư của cựu sứ thần Viganò đưa ra, Đức Phanxicô nói với các ký giả, ngài thấy đây là dấu hiệu ngài phải đi về hướng kết hiệp như trong thư ngài gởi cho các giám mục “chui” và các giám mục được chính quyền Trung Hoa chấp nhận.
Một dấu hiệu khác của tình trạng phức tạp mà hồng y Baldisseri nêu ra: theo chính quyền thì Giáo hội công giáo ở Trung quốc có 97 giáo phận năm 2016, còn theo Giáo hội Trung quốc thì có 138 giáo phận.

Cuối cùng, nguồn tin của Giáo hội Á châu nhắc lại, năm 2016 trong số các giám mục Trung Hoa buộc “phải rút lui” có giám mục “chui” Giacôbê Tô Triết Dân 96 tuổi gị giam giữ từ năm 1997. Giám mục Tađêô Mã Đạt Khâm, giám mục phụ tá “chính thức” của Thượng Hải bị quản thúc tại gia từ tháng 7 năm 2012, chính quyền ngăn chận không cho ngài quản trị giáo phận từ khi ngài tuyên bố rút chân ra khỏi Hội Công giáo Yêu nước.

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch